Artikel: JAN Magazine, oktober 2018
Auteur: Nienke Pleysier

Getty ImagesGetty Images

Anouk de Bont (44) is vijftien jaar samen met Eddy, ze hebben drie kinderen: Mats (12), Vico (8) en Lenthe (7). Een paar jaar geleden ontdekte Anouk dat ze letterlijk ziek wordt van straling. Ze moet er zelfs door verhuizen. ‘En dan maar hopen dat ze niet alsnog een zendpaal in je achtertuin zetten.’

‘Soms kies ik ervoor om er niet mee bezig te zijn. Dan weet ik dat ergens veel straling is, maar ga ik wel gewoon. De mij heel dierbare weekendjes weg met mijn vriendinnen bijvoorbeeld; die spaarzame uitjes met elkaar wil ik niet missen. Maar ik vraag dan wel of we naar een plek kunnen gaan die voor mij acceptabel is. In Amsterdam, de stad waar ik achttien jaar met veel plezier heb gewoond, kom ik zelden meer. Als ik er een afspraak heb, ga ik bij voorkeur met de auto. De trein mijd ik; als er één plek is waar iedereen in de weer is met zijn smartphone, dan is het daar wel. En dan is de kans groot dat ik me al belabberd voel, voordat ik op de afgesproken plek ben.’

 

Voor niemand goed

‘Vorig jaar ben ik nog wel een keer met de trein naar Amsterdam gegaan, dan stap ik bij station Muiderpoort uit en rijd ik met een OV-fiets de stad in. Dan komt dat fijne, vrije gevoel van vroeger in mij naar boven. Zodra ik aan tafel zit, vraag ik of de telefoons op vliegtuigmodus kunnen. Mijn vriendinnen kennen me en doen het eigenlijk al uit zichzelf. De straling die ik, zo goed en kwaad als dat gaat, probeer te vermijden is elektromagnetische straling: afkomstig van wifi, smartphones, tablets, laptops zendmasten, spaar- en tl-lampen. In mijn eigen omgeving, binnenshuis, heb ik er nog enigszins controle over. Maar buitenshuis amper. Als je echt niet meer aan straling blootgesteld wilt worden, kun je eigenlijk niet meer meedoen in onze maatschappij. Het is namelijk overal. Sinds een aantal jaar weet ik dat deze straling een heel negatief effect op mijn gezondheid heeft en de oorzaak is van allerlei fysieke klachten waar ik lang mee heb rondgelopen. Als ik nu kies voor een gezellig etentje in een eetcafé of restaurant, weet ik dat ik het de dagen daarna moet bezuren. Dan loop ik rond met het gevoel alsof ik zware griep heb gehad en voel ik me verzwakt, slap, zonder energie. Ik ben overgevoelig voor deze straling en heb concrete klachten, maar ik ben er van overtuigd dat het voor niemand goed is.’

 

Overal wifi

‘Je kunt de hoeveelheid elektromagnetische straling waaraan je wordt blootgesteld meten. Inmiddels heb ik zelf drie apparaatjes, elektrosmog meters, en ik heb er altijd eentje in mijn tas zitten. Op een terrasje meet ik altijd even onopvallend de straling en als die heel hoog is, ga ik ergens anders zitten of weg. Ook probeer ik plekken uit te zoeken waar geen wifi is. Smartphones zijn het ergst, omdat deze continu data verzenden, ofwel via wifi ofwel via het mobiel netwerk. Pas op een afstand van vier meter heb ik er geen last van. Dat mensen schadelijke gevolgen ondervinden van dit soort straling is zelfs door de World Health Organization erkend. Deze organisatie erkent dat het ‘mogelijk kankerverwekkend’ is, dat is dezelfde status die bijvoorbeeld lood heeft.

Er zijn ontzettend veel onderzoeken naar gedaan, maar er is nog geen consensus bereikt over de mate waarin de straling schadelijk is en wat precies de effecten zijn. Het is dan ook een relatief nieuw fenomeen. Dat wij hier in het westen de hele dag een smartphone op ons lichaam dragen en continu in ruimtes zitten waar wifi straling afgeeft, is iets van de afgelopen tien jaar. Aan de ene kant weten we dus gewoon nog niet wat de langetermijngevolgen hiervan voor onze gezondheid zijn. Aan de andere kant is er een groeiende groep mensen die hier een overgevoeligheid voor heeft ontwikkeld. Elektrohypersensitiviteit (EHS) noemen ze dat. EHS wordt veelal beschouwd als stressverschijnsel; de elektromagnetische velden roepen een stressrespons op in het lichaam. Naar schatting heeft 3% van de mensen in Nederland daar last van. Dat zijn ongeveer 500.000 mensen, waar ik er een van ben.’

 

Continu misselijk

‘Tot een paar jaar geleden had ik hier nog nooit van gehoord. Ik was me er eerlijk gezegd niet eens van bewust waar ik de hele dag aan werd blootgesteld. Met terugwerkende kracht realiseer ik me dat mijn klachten zijn begonnen in de periode dat ik, en iedereen om mij heen, overstapte van een gewoon mobieltje naar een smartphone. In 2012 werd ik ziek. Ik kreeg een keelontsteking die maar niet overging. Zes weken was ik er zoet mee en toen de ontsteking uiteindelijk over was, bleef ik kwakkelen. Het was winter en ik schoof mijn verminderde weerstand af op de drukke fase waarin ik zat. We hadden een vol gezinsleven, met drie kleine kinderen, waarvan de jongste in 2011 is geboren. Daarnaast had ik een goede baan als projectleider bij de Amsterdamse brandweer.

Ik had amper energie, stond ’s ochtends op met een gevoel van lood in mijn spieren en gewrichten. En tijdens vergaderingen kostte het me zoveel moeite om bij de les te blijven en überhaupt op mijn stoel te blijven zitten, dat ik amper een bijdrage aan het gesprek kon leveren. Ook was ik continu misselijk en voelde ik me grieperig. Ik begon me serieus zorgen te maken en de huisarts verwees me door naar allerlei specialisten; de internist, reumatoloog en neuroloog keerden me binnenstebuiten, maar konden niks vinden. Het was frustrerende periode, waarin ik heen en weer werd geslingerd tussen twijfel aan mezelf (“Ik verzin het toch niet?”) en de angst dat ze misschien toch iets heel ernstigs zouden ontdekken. Uiteindelijk ben ik teruggegaan naar mijn coach die me begeleidde toen ik in 2008 bijna overspannen was. Zou ik mezelf weer aan het voorbijrennen zijn? Ik had na de geboorte van onze derde bewust een stapje terug gedaan in mijn werk en voor mijn gevoel was er een prima balans.

In de gesprekken met hem werd bevestigd dat ik goed bezig was. Ik vond genoeg uitdaging in mijn werk , mijn doelen waren heel reëel en eigenlijk kon ik goed omgaan met de stressfactoren. Dus ook dat pad liep dood.’

 

Straling-detox

‘Uiteindelijk kwam ik via via bij een complementair therapeut. Zij begeleidde mij onder andere in het aanpassen van mijn voeding, want misschien zou dat helpen, en zij was de eerste die mij vroeg of ik misschien wel overgevoelig was voor straling. “Geen idee joh. Kan dat dan?” luidde mijn antwoord. Toch besloot ik op haar advies eens een tijdje te gaan detoxen, wat straling betrof. Als je al zo lang zoekende bent, grijp je elke strohalm aan. Dus we haalden de looptelefoon uit het stopcontact, vervingen de wifi door ouderwetse internetkabeltjes en de smartphones zetten we binnenshuis op vliegtuigmodus.

En het bizarre was dat ik binnen een maand aanzienlijk opknapte. Het instabiele, duizelige gevoel, dat soms zó erg was dat ik niet zonder de leuning stevig vast te houden de trap af durfde, verdween als eerste. Ook had ik ’s ochtends niet meer zoveel moeite om uit bed te komen. Ik begon heel duidelijk het verschil tussen thuis en werk te merken. Als ik een paar uur op kantoor zat, speelde de hoofdpijn weer op, net zoals het verdoofde gevoel in mijn gezicht, de trillerige oogleden en de druk op mijn oren. Ik was me ondertussen ook gaan verdiepen in wat er allemaal bekend was over de effecten van elektromagnetische straling, en dat bleek ontzettend veel te zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld in Zweden en Oostenrijk veel strengere limieten wat betreft de straling van zendmasten in woonomgevingen. Ook is EHS in Zweden erkend als functionele handicap en in Noorwegen, IJsland en Zweden erkend als beroepsziekte. En in Frankrijk, Israël, Cyprus en bepaalde staten in Amerika is wifi op crèches en basisscholen verboden. De Californische GGD informeert sinds afgelopen jaar burgers, en met name kinderen en jongeren, over de gezondheidsrisico’s van straling en geeft tips om de blootstelling te verminderen. Hoe meer ik erover begon te lezen, hoe meer ik dacht: waarom wist ik dit niet? Waarom worden wij, als burgers in een digitaliserende maatschappij niet geïnformeerd over de schadelijke effecten? Waarom kan ik maar beperkt keuzes maken in de mate waarin ik, en mijn kinderen, daaraan worden blootgesteld?’

 

Verhuizen

‘Met deze vraag werd ik keihard geconfronteerd toen ik eind 2016 met een andere moeder van school richting huis fietste. Ik keek naar de overkant van de straat en ineens zag ik een antenne-installatie staan bij het benzinestation in onze buurt. Op nog geen driehonderd meter van ons huis stond plots een paal die er een dag daarvoor nog niet had gestaan. “Kijk nou!”, riep ik geschokt. Ik weet nog dat zij me aankeek met een blik van: vrouw, waar heb je het over? Een telecomprovider had vlak naast onze woonwijk een nieuwe zendpaal geplaatst. In principe mag dat gewoon, 95 procent van de aanvragen van telecombedrijven voor het plaatsen van zo’n paal wordt door gemeenten toegekend. Onbegrijpelijk als je het mij vraagt, want in de gebieden rondom die masten is de straling flink verhoogd.

Een maand later ben ik onderuit gegaan. Ik ben letterlijk flauwgevallen in de woonkamer. Ook sliep ik slecht, had alle voor mij inmiddels bekende stralingsklachten in extreme mate en kreeg daarbovenop last van hartkloppingen. Een jaar daarvoor, toen ik net ontdekte dat ik EHS had, heb ik ons huis laten doormeten door een specialist en ik vroeg hem weer te komen. In de twee weken voor die afspraak, hebben mijn man en ik beneden in de woonkamer geslapen, omdat de straling daar het laagst was. De kamers van de kinderen isoleerde ik met aluminium reddingsdekens, die de straling tegenhouden. Als ik terugdenk aan die periode voel ik weer de machteloosheid. Het totale gebrek aan controle; over mijn gezondheid, maar vooral over hetgeen mijn probleem veroorzaakte. Ik was bij vlagen ook heel bang, ik voelde me een paar keer zo ziek dat ik ’s avonds niet durfde te gaan slapen. Bang dat ik niet meer wakker zou worden.

Toen die meetspecialist uiteindelijk kwam, bleek inderdaad dat die zendpaal de aanwezigheid van straling enorm had verhoogd. Natuurlijk heb ik toen gedacht dat we moesten verhuizen. Maar eigenlijk wilde ik helemaal niet weg. We hebben een heerlijk huis in een dorp onder de rook van Amsterdam, in een gezellige buurt. Mijn kinderen zitten helemaal op hun plek. Dus we besloten het op te lossen met de mogelijkheden die voorhanden waren. We schilderden de slaapkamers in ons huis met koolstofwerende verf, die neemt 95 procent van de straling op.

Inmiddels ben ik weer grotendeels hersteld van die heftige blootstelling, maar nu, anderhalf jaar na deze crisis, hebben we de balans opgemaakt en willen we toch gaan verhuizen. Ik wil in mijn tuin kunnen zitten, zonder me zorgen te hoeven maken. Ik wil dat mijn kinderen op een school zitten waar de stralingsbelasting lager is. Ook qua buiten sporten en spelen zijn er amper plekken in onze omgeving die in de ‘stralingsluwte’ liggen. Dus we zijn toch naar huizen aan het kijken in minder dichtbevolkte gebieden. Het liefst gaan we aan de rand van een natuurgebied met veel bos wonen. En dan maar hopen dat ze niet alsnog zo’n paal in je achtertuin gaan zetten.’

 

Lobbyen voor bewuster beleid

‘Afgelopen jaar heb ik meegewerkt aan de internationale film Ubiquity van documentairemaakster Bregtje van der Haak (bekend van Tegenlicht) over dit onderwerp. Ik ben een van de drie mensen die laat zien welke impact EHS op je leven heeft. Ik wilde mijn verhaal delen om meer begrip te creëren en het onderwerp letterlijk zichtbaar te maken. Ik merk dat veel mensen sceptisch zijn. En het moeilijk vinden om te begrijpen, en te geloven, dat je zoveel last kan hebben van iets dat door de meeste mensen niet als een probleem wordt gezien. Zelfs goede vrienden van mij zeiden na het zien van deze film: “Jeetje joh, ik wist niet dat het zo erg was.”

Erkenning van een reguliere arts dat mijn klachten worden veroorzaakt door een overgevoeligheid voor straling, is voor mij de volgende stap. Omdat het in Nederland niet gediagnosticeerd kan worden, ga ik eind dit jaar naar Parijs, waar een Franse oncoloog zich heeft gespecialiseerd in EHS. Het moeilijkste vind ik om mensen te vragen om rekening met me te houden. Ik wil helemaal niet degene zijn die vraagt of iemand zijn telefoon uit wil zetten. In mijn eigen huis vind ik het geen probleem, maar daarbuiten blijft het lastig. Heel lang heb ik dat dan ook niet gedaan. Als ik naar een verjaardag ging, bleef ik maar eventjes. Of ik dacht: nou, dan ben ik morgen maar ziek. Het is ook gewoon een vorm van gêne; het is niet leuk om continu te moeten praten over waar je last van hebt. Dat voelt hartstikke kwetsbaar. Gelukkig heb ik heel lieve vriendinnen, die het nu af en toe voor mij doen. “Jongens, zet even je telefoon uit, want Anouk heeft er last van.” Maar het feit dat niet iedereen zo gevoelig voor straling is als ik ben, wil niet zeggen dat er geen probleem is. Mijn kinderen groeien op in een volledig gedigitaliseerde wereld. Op school werken ze met een digitaal schoolbord, in elke klas hangt een wifi-router en iedereen heeft wel een tablet in huis. Zij zijn de eerste generatie die zo opgroeien.

Soms voel ik me een activist. Maar ik kan niet wegkijken, dat zit niet in mijn aard. Dan ben ik maar dat gekke wijf die er bij de schoolleiding op aandringt om over te stappen op internetkabels in plaats van wifi. En bij de gemeenteraadsleden aan het lobbyen is voor een bewuster beleid wat betreft het plaatsen van antennepalen. Ik weet gewoon te veel om mijn mond te houden.’

 

Feiten EHS

Er is op dit moment geen eenduidig wetenschappelijke verklaring voor de klachten van elektrogevoeligen. In de door de GGD opgestelde Handreiking voor elektrogevoeligen staat te lezen: ‘Het is niet mogelijk te concluderen dat er een oorzakelijk verband is tussen de blootstelling aan EMV (elektromagnetische velden – red.) en de klachten die elektrogevoeligen rapporteren. Het is ook niet mogelijk om te concluderen dat de klachten een psychische oorzaak hebben.’ De Wereldgezondheidsorganisatie ziet EHS wel als een gesteldheid, maar zegt ook dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat de symptomen komen door elektromagnetische straling.