Van bijziendheid tot blindheid, de gevolgen van langdurig schermgebruik kunnen ernstige vormen aannemen, zo bericht RTL-nieuws eind januari 2021. Wetenschappers waarschuwen daarnaast voor geheugen- en slaapproblemen, immuunstoornissen, verslaving, depressies en andere aandoeningen als gevolg van het vele gebruik van mobiele technologie. 

Onze gezondheidsinstanties hebben echter amper oog voor de gezondheidsproblemen die gepaard gaan met ons grenzeloze schermgebruik. Dit in tegenstelling tot landen als Frankrijk, China en Rusland waar de autoriteiten wet- en regelgeving hebben ingevoerd om kinderen en jongeren te beschermen tegen de gevolgen van langdurig schermgebruik en blootstelling aan radiofrequente straling van draadloze communicatie. 

Nederlandse oogarts luidt noodklok

Thuiswerken, beeldbellen en onlinelessen, de hoeveelheid schermtijd is door de coronacrisis behoorlijk toegenomen bij zowel kinderen als volwassenen. Oogarts Caroline Klaver luidt de noodklok. Zoveel schermtijd kan namelijk leiden tot ernstige oogproblemen zoals slechtziendheid of zelfs blindheid.

Oogarts Caroline Klaver is verbonden aan het Erasmus MC & Radboudumc en trok al eerder aan de bel. In dit college van de Universiteit van Nederland vertelt ze in 13 minuten hoe schermpjes de ogen aantasten en wat we er in deze moderne computertijd tegen kunnen doen:

Video: Mini-college van oogarts Caroline Klaver (Erasmus MC & Radboudumc) over aantasting van de ogen door schermgebruik en tips om dit te voorkomen

20-20-2-regel

Vooral voor kinderen is het belangrijk om de schermtijd te beperken en buiten te spelen, minstens twee uur per dag. Een duidelijke leefregel kan veel toekomstig oogleed voorkomen: de 20-20-2-regel. Het Oogfonds is in 2020 een campagne gestart om de regel te promoten. Die komt erop neer dat het goed voor de ogen is om na 20 minuten dichtbij kijken (bijvoorbeeld naar een smartphone of tablet) even 20 seconden in de verte te kijken. De twee aan het einde staat voor twee uur buitenspelen. Want een nog grotere boosdoener dan te veel beeldschermtijd is een gebrek aan buitenlicht. “Het kinderoog past zich aan op het vele dichtbij kijken en vergroeit, waardoor veraf kijken lastiger wordt. En er is geen bril of behandeling die myopie kan voorkomen of genezen”, waarschuwt het Oogfonds.

China verbant mobiele telefoons uit scholen

In China zien de autoriteiten dat het vele en langdurige gebruik van schermen een enorme wissel trekt op de gezondheid. Daar mogen jongeren sinds begin 2021 zonder schriftelijke toestemming van de ouders geen mobiele telefoons meer meenemen naar school. De autoriteiten zeggen dat ze het gezichtsvermogen van jongeren willen beschermen, hun concentratie willen verbeteren en internetverslaving willen voorkomen.

Er waren in China al langer zorgen over de gevolgen van het internetgebruik voor de gezondheid van de Chinese jeugd. Zo is er een enorme toename van bijziendheid onder kinderen en zien de autoriteiten dat gameverslaving de geestelijke gezondheid schaadt. Daarom geldt voor kinderen onder de 18 jaar een limiet van 90 minuten op een doordeweekse dag en in het weekend en op feestdagen mag er niet langer dan drie uur worden gegamed.

Rusland: wifi en smartphones verboden voor afstandsonderwijs

Ook andere regeringen, zoals die van Frankrijk, Cyprus, Israël en Rusland verbieden en/of beperken draadloze communicatie in klaslokalen. Dit doen zij vooral om de blootstelling van kinderen aan radiofrequente (RF) straling te beperken. Nadat in 2019 het gebruik van wifi en mobiele telefoons op school verboden werd vaardigde het Russische ministerie van Volksgezondheid in 2020 zelfs richtlijnen uit voor onderwijs op afstand. Deze verbieden ook wifi en smartphones voor afstandsonderwijs.

Op basis van de groeiende en substantiële hoeveelheid gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidsgevolgen van RF-straling van draadloze apparatuur nam de Raad van Europa in 2011 resolutie 1815 aan. Hierin wordt aanbevolen de blootstelling van het publiek aan RF-straling te beperken. Specifiek voor scholen geldt de volgende aanbeveling:

Aanbeveling Raad van Europa voor kinderen in het algemeen, en in het bijzonder in scholen en klaslokalen: geef de voorkeur aan bekabelde internetverbindingen en reguleer het gebruik van mobiele telefoons door schoolkinderen in schoolgebouwen strikt.

Een goed en actueel overzicht met maatregelen die landen, staten en scholen wereldwijd treffen is te vinden in het blog ‘Mobiele telefoon verboden op school in Frankrijk. Ook iets voor Nederland?‘

RF-straling is extra schadelijk voor kinderen

RF-straling van draadloze apparatuur wordt in verband gebracht met ernstige gevolgen voor de gezondheid, zoals geheugen- en slaapproblemen, hoofdpijn, kanker en schade aan de ontwikkeling van de hersenen. Uit het wetenschappelijk onderzoek blijkt dat draadloze straling dieper doordringt in de hersenen van kinderen als gevolg van hun dunnere schedels en unieke fysiologie. De hersenen en het immuunsysteem van kinderen zijn nog in ontwikkeling en daarom zijn zij kwetsbaarder voor de effecten.

Groepen artsen zoals de American Academy of Pediatrics, de Vienna Medical Association en de Athens Medical Association behoren tot de vele internationale medische organisaties die aanbevelingen hebben gedaan aan het publiek om de blootstelling aan straling te beperken. Daarbij geven zij aan dat het noodzakelijk is om kinderen extra te beschermen. Naar aanleiding van de voorgenomen uitrol van 5G trokken velen van hen (opnieuw) aan de bel, zoals te lezen is in ons nieuwsbericht ‘5G; Artsen en gezondheidsprofessionals luiden de noodklok’.

Russisch onderzoek: toename ziektecijfers jongeren door gebruik mobiele technologie

Het Russische Nationale Comité voor bescherming tegen niet-ioniserende straling (RNCNIRP) onderzocht in 2008 de korte en lange termijneffecten van het gebruik van mobiele telefoons door kinderen. In het bijzonder werd gekeken naar een mogelijke afname van de verstandelijke vermogens en cognitie, samen met een mogelijke toename van de vatbaarheid voor epileptische aanvallen, “verworven dementie” en degeneratie van cerebrale zenuwstructuren. Klinische studies toonden aan, dat chronische blootstelling aan RF-straling kan leiden tot symptomen van borderline, psychosomatische stoornissen en ook bleek het immuunsysteem te reageren op RF-straling.

Uit statistische gegevens gepubliceerd in 2009 en 2010 door ROSSTAT (het Russische CBS) en UNICEF, blijkt dat er sinds 2000 een gestage groei te zien is in de incidentie van kinderziekten die door bovengenoemde RNCNIRP zijn geïdentificeerd als ‘mogelijke ziekten als gevolg van mobiele telefoongebruik’. Bijzonder zorgwekkend is de stijging van het ziektecijfer onder jongeren van 15 tot 19 jaar (het is zeer waarschijnlijk dat de meesten van hen al gedurende een lange periode mobiele telefoongebruikers zijn).

In vergelijking met 2000 is het aantal aandoeningen van het centraal zenuwstelsel bij 15- tot 17-jarigen met 85% gestegen, is het aantal personen met epilepsie of epileptisch syndroom toegenomen met 36%, is het aantal gevallen van “mentale achterstand” met 11% gestegen, en is het aantal bloed- en vaatziekten en immuunstoornissen met 82% toegenomen. Het aantal patiënten van 15 tot 17 jaar dat consulten en behandelingen ondergaat in verband met stoornissen van het centraal zenuwstelsel is gegroeid met 72%.

In de groep kinderen jonger dan 14 jaar was er een groei van 64% in het aantal bloedziekten en immuunstoornissen, en 58% groei in zenuwaandoeningen.

In 2011 nemen de 36 experts van de RNCNIRP de resolutie Elektriciteit en Veiligheid aan. Daarin stellen zij dat medische statistieken en nationale en internationale onderzoeksresultaten aantonen dat er al aanwijzingen zijn voor schade die zeer waarschijnlijk aan het gebruik van mobiele telefoons kan worden toegeschreven. Het RNCNIRP roept overheden over de hele wereld op om preventieve maatregelen te nemen. Wirelessinfo.nl heeft een toelichting op en Nederlandse vertaling van de resolutie op de site staan.

Schermtijd en de impact op gezondheid

Wat betreft de impact op gezondheid zijn er steeds meer signalen dat langdurig gebruik van schermen bijzonder negatief kan uitwerken. De vermaarde hersenonderzoeker Manfred Spitzer laat op basis van wetenschappelijk onderzoek zien hoe computergebruik ons ‘digiziek’ maakt. Spitzer studeerde geneeskunde, psychologie en filosofie, was gasthoogleraar aan Harvard university en is de directeur van de psychiatrische universiteitskliniek in Ulm. Hoe slecht computergebruik is voor het geheugen, weten we sinds zijn bestseller Digitale dementie (2013). In zijn boek Digiziek (2015) haalt hij wetenschappelijk onderzoek aan waaruit blijkt dat er nog veel meer gevolgen zijn: stress, depressie, slapeloosheid, een verslechterde motoriek en conditie, verhoogde bloeddruk en diabetes type 2 behoren allemaal tot de risico’s.

Manfred Spitzer waarschuwt ons voor wat er kan gebeuren wanneer we digitale media ons leven laten overheersen, maar laat ook zien hoe we onszelf kunnen beschermen. Naar aanleiding van het verschijnen van de Nederlandse vertaling van het boek Digiziek publiceerde Vrij Nederland in 2016 het artikel ‘ Allemaal digiziek: de diagnose van Manfred Spitzer ‘. In Digitale dementie verwijst hij naar 400 wetenschappelijke studies. In Digiziek zijn het er 700. Er is een overlap van zo’n 100 studies, dus beide boeken bij elkaar zijn gebaseerd op ongeveer 1.000 studies, die allemaal stuk voor stuk wijzen op schadelijke gevolgen van ons mediagebruik. Zo zegt hij:

Ook mainstream-gebruikers vertonen allang verslavingskenmerken, zoals ik uitvoerig laat zien. Wij mensen zijn informatiejunks, we willen constant gevoed worden. Alleen voeden sociale media ons met junkfood, die snel vult, maar enkel kortstondige voldoening geeft. Vergelijkbaar met snelle calorieën. Als je alle negatieve effecten bij elkaar optelt, is de schade gigantisch. Ons lichaam en onze inwendige bedrading zijn simpelweg niet geschikt voor het gedrag dat wij nu massaal vertonen. De berg bewijzen om dit te ondersteunen groeit elke dag. Wist u dat wij onszelf een epidemie van bijziendheid cadeau doen?’

Stress en verslaving

De Amerikaanse jeugdpsychiater Victoria L. Dunckley maakt zich sterk tegen het grenzeloze gebruik van schermen en gebruikt voor de gevolgen ervan de term Elektronisch Scherm Syndroom (ESS). De symptomen lijken volgens haar op die van stress. Zelfs een kort spelletje op een scherm veroorzaakt al zulke reacties. Het bloed stroomt naar de primitieve hersendelen, de frontaalkwab wordt uitgeschakeld. En dan gaat alles moeizaam: aanwijzingen opvolgen, je emoties beheersen, je aandacht ergens bijhouden, teleurstelling verwerken. In haar wetenschapsblogs beschrijft ze hoe schermtijd de lichaamsklok, de hersenchemie en de beloningspaden in de hersenen onder druk zet en ontregelt, en ook hoe techverslaving de frontale kwab van de hersenen kan beschadigen.

Andere wetenschappers die inzichtelijk maken welke nadelige effecten schermpjes op ons leven hebben en tips geven om onszelf en onze kinderen hiertegen te wapenen zijn:

• Adam Alter, universitair hoofddocent marketing en psychologie aan New York University. In zijn boek Superverslavend (2017) behandelt hij het verslavende aspect van smartphones, apps en sociale media en mogelijke oplossingen. In dit interview in de New York Times lees je meer over zijn inzichten.
• Alexander Markowetz, hoogleraar Informatica aan de Universiteit van Bonn. In zijn boek Leven zonder smartphonestress (2015) beschrijft hij de botsing tussen technologie en een gezonde levensstijl:

Veel mensen denken dat de smartphone voor meer productiviteit en effectievere communicatie zorgt. Maar de smartphone belemmert dat juist. Wetenschappelijk onderzoek laat zien hoe de smartphone ons onderbewuste aanspreekt en voor onderbrekingen zorgt tijdens ons werk en in ons sociale leven.

Markowetz maakt ons niet alleen bewust van de gevolgen van onze digitale verslaving, maar leert ons vooral hoe we mínder gebruik kunnen maken van onze smartphone en méér van onze persoonlijke productiviteit. Hij adviseert: zet jezelf op een digitaal dieet!

Smartphones en depressies

Ook businessgoeroe Simon Sinek benadrukt de nadelige gevolgen van ons vele smartphonegebruik en stelt naar aanleiding van alarmerende statistieken dat het hoog tijd is om grenzen te stellen. Hij betoogt dat smartphones onze relaties ruïneren en ziet een verband tussen smartphones en de enorme stijging van depressies, (zelf)moorden en accidentele sterfte door overdoses. Heeft hij een punt? Kijk en oordeel zelf!

Digitaal wijs

Wil jij jezelf en anderen beter beschermen tegen de schadelijke effecten van RF-straling en een betere balans tussen online en offline creëren? Begin dan bij onze pagina Tips: Straling & Gezondheid. Je vind er tips en flyers (Engelstalig) met concrete uitleg hoe je technologie veilig kan gebruiken in je huis en hoe je een werk- en leerplek veilig, stralingsarm, kan inrichten. Wanneer je er in slaagt om het gebruik van draadloze technieken zoveel mogelijk te beperken en er de gewoonte van maakt om alleen bedraad online te gaan zorg je automatisch ook voor een veel betere balans tussen online en offline.

Alle door ons verzamelde informatie over de effecten van schermtijd op onze aandacht, relaties en samenleving vind je op onze pagina Schermtijd, Aandacht & Gezondheid. Daar vind je ook deze initiatieven die met name ingaan op gezonde mediagewoontes en die je kunnen helpen om minder afhankelijk te zijn van digitale media en apparaten:  ‘Hoe vind je balans? 5 detox-tips’ van Mediawijsheid, de site Digiminderen van ‘bewustmaker’ en coach Johan van Houten en 10 Ways to Protect the Brain from Daily Screen Time van jeugdpsychiater Victoria Dunckley. Zij reikt in deze blog methoden aan om de overprikkeling door beeldschermen effectief tegen te gaan. Zowel voor kinderen als volwassenen een aanrader.